تله رهاشدگی چیست و روش درمان آن
تله رهاشدگی از جمله مسایلی است که افراد را به شدت درگیر خودش میکند و زندگی آنها را تحت تاثیر قرار میدهد. کسانی که به این تله گرفتار هستند در زندگی عاطفی، شغلی و در بسیاری از روابط روزمره خود به مشکل برمیخورند. این در حالی است که بسیاری از مردم حتی از وجود آن نیز آگاه نیستند.
کسی که درگیر تله رهاشدگی است، همواره انتظار میکشد عزیزانش او را رها کنند و بروند. او همیشه نگران است که مبادا شریک عاطفی او قید همه چیز را زده و او را به حال خود رها کند. به عقیده او روابط نزدیک دیر یا زود پایان خواهد یافت.
اگر میخواهید سریعتر به بخشهای مختلف مقاله دسترسی داشته باشید از لینکهای زیر استفاده کنید. اما پیشنهاد میکنم که مطالب را به ترتیب مطالعه کنید.
تله های زندگی چیستند؟
اگر با مفهوم تله ها زندگی آشنا نباشید، شاید اولین سوالی که برایتان به وجود آید این باشد که تله چیست؟ (حالا تله رهاشدگی به کنار!)
تله های زندگی (با نام مستعار طرحواره) الگوهای قدیمی زندگی هستند که از دوران کودکی و نوجوانی با ما بوده اند. یا بعبارتی: باورهای عمیقی که در دوران کودکی درباره خود، دیگران و جهان اطراف در ما شکل‌گرفته‌اند.
این مسئله که الگوی زندگی ما معمولاً در کودکی شکل میگیرد تا حدود زیادی مورد توافق همگانی است. همه انسانها در دوران کودکی ناتوان، ناآگاه، وابسته به دیگران و بی‌تجربه هستند. و طبیعی است که آسیب‌های زیادی دیده باشند. اما مشکل از آنجایی آغاز میشود که این تجربیات اولیه، زمینه‌ساز افتادن ما در تله‌هایی میشوند که گاهی در تمامی عمر همراه ما هستند.
متاسفانه تله ها همواره به ضرر ما کار میکنند. نوک خنجر آنها رو به ماست و تا بزرگسالی هم همراه ما هستند. ما باید شناخت خوبی از آنها بدست بیاوریم و راه درست مقابله با آنها را نیز بدانیم.
به یاد داشته باشید که ممکن است ما در شکل‌گیری این تله‌ها نقش نداشته باشیم ولی در تداوم آنها مسلماً مسئول هستیم.
قبلا در مورد اینکه تله های زندگی چه هستند مقاله ای را نوشته ام که پیشنهاد میکنم در صورت نیاز آن را حتما بخوانید.
حالا بیایید ببینیم تله رهاشدگی چیست و چگونه میشود آن را درمان کرد. تله رهاشدگی یکی از انواع 18-گانه تله های زندگی ست که شناخته شده است. وقتی که ما گرفتار رهاشدگی باشیم، آثار بد آن را هم در زندگی تجربه خواهیم کرد. پس اول ببینیم که تله رهاشدگی چه آثاری دارد، تا در ادامه ببینیم آیا به این تله گرفتار هستیم یا نه و روش درمان آن را ببینیم.
تله رهاشدگی چه آثار مخربی دارد؟
تله رهاشدگی اثرات مخربی میتواند داشته باشد. به عنوان مثال:
- چک کردنهای مداوم شریک عاطفی: وقتی فرد گرفتار رهاشدگی است، مدام مشکوک است که مبادا همسرش، شریک عاطفی اش او را ترک کند. دائم بهانه میگیرد، به شریکش گیر میدهد که او میخواهد رهایش کند و برود. سر دیر آمدن ها، جواب تلفن ندادن هایش و مسایلی که غیر منتظره است، به شدت به هم میریزد. با ناراحتی میگوید چرا زنگ زدم جواب من را ندادی! چرا شبها دیر میایی و از این دست گیر دادن ها. که به شدت هم برای شریکش آزار دهنده است.
- ناراحت شدن از یک دوست صمیمی در صورت بی توجهی گاه و بیگاه او. فرد گرفتار این تله به دوستش خرده میگیرد که چرا یه مدت است سرسنگین شدی؟؟ با من به گردش نمیایی یا دیر به دیر تماس میگیری!
- احساس ناامنی هنگامی که همکار یا مدیری، کار را ترک میکند (شخص حس میکند به تنهایی از عهده کار بر نمی آید). این مدل از رهاشدگی به هنگام اینکه مسئولیتی به شخص واگذار میشود بروز میکند. اگر شریک کاری، یا همکارش به هردلیلی کار را ترک کند و از مسئولیتش شانه خالی کند، فرد گرفتار شدیدا احساس ناامنی و ترس میکند و فکر میکند که رها شده است و شاید به تنهایی از عهده کار بر نیاید.
اینها تنها چندین مورد از آثار زیان بار این تله هستند.
حالا نکته جالب اینجاست: هر واقعه ای که دوران کودکی این فرد را یادآوری کند و رهاشدنهایش را به خاطر بیاورد، منجر به رفتار واکنشی نامناسب این فرد خواهد شد. یعنی در مثالهایی که در بالا گفته شد، فرد شدیدا دچار اضطراب و ترس میشود. ممکن است خشمگین شود و دست به کارهای عجیب بزند.
همه اینها به این دلیل است که این واقعه، او را به یاد دوران کودکی اش می اندازد که مثلا:
- مادرش کودک را در اتاقش رها کرده و به کارهایش و یا خرید خانه رسیده است.
- یا بعد از مهدکودک هنگام بازگشت، والدین به دلیل مشغله به دنبال او نرفته اند یا دیر رفته اند.
- یا تنها با یکی از والدین زندگی میکرده است و او هم وقت کافی برای سپری کردن و پاسخ به نیازهای او نداشته است.
- یا حتی نوزادی که شیرخواره است و گریه میکند و مادر دستش جایی بند است و دیر به او میرسد. همین زمان کوتاه (در حد یک دقیقه یا کمتر) هم در نوزاد ایجاد حس ناامنی و ترس میکند. و میتواند زمینه ساز شکل گیری این تله در او باشد.
- مثالی را در نظر بگیرید که والدین اجازه تجربه هیچ کار جدیدی را به تنهایی به شما نداده اند. اجازه نداده اند به تنهایی و با دوستان به گردش بروید. مسیر مدرسه تا خانه را به تنهایی بروید. همه چیز برای شما فراهم بوده و هیچگاه دغدغه فراهم کردن نیازهای اولیه خود را هم نداشته اید. حتی برای تعیین رشته درسی شما هم خودشان تصمیم گرفته اند! حتی اگر تنها یکی از این شرایط را هم تجربه کرده باشید، ممکن است در بزرگسالی حس کنید به تنهایی از عهده کارها بر نمیایید، حس ناامنی کنید و احتمالا گرفتار تله رهاشدگی هستید.
همه اینها تنش و اضطرابی را در کودک ایجاد میکند که تا بزرگسالی هم همراهش می ماند. و در صحنه های مختلف زندگی که شباهتی با دوران کودک اش دارد، دوبار او را تحریک میکند و بهم میریزد.
اگر هر یک از این نشانه ها را در خود میبینید، احتمالا درگیر این تله هستید. برای اینکه از وجود این تله مطمئن شوید این تست استاندارد تله رهاشدگی را بزنید.
تله رهاشدگی از کجا بوجود آمده است؟
همانطور که در مثال ها هم دیدم، تله رهاشدگی در کودکی دو منشاء اصلی دارد. بر همین اساس میتوان گفت که دو نوع رهاشدگی داریم.
- اگر والدین و محیط زندگی به حدی حمایتگر بوده که همه چیز برای شما فراهم بوده و هیچ سختی و چالشی جلوی شما نبوده است، شما رهاشدگی مبتنی بر وابستگی را تجربه خواهید کرد. به همین علت این نوع افراد غالبا درگیر تله وابستگی هم هستند. (یعنی به تنهایی و راحتی از عهده کارهایشان بر نمی آیند و زندگیشان بستگی به شخص دیگری دارد)
- و اگر محیط زندگی به گونه ای بوده که هیچگونه ثبات هیجانی و امنیت را ندیده باشید، رهاشدگی مبتنی بر بی ثباتی و کمبود را تجربه خواهید کرد.
برای اینکه ببینید درگیر چه نوع از این تله هستید، سعی کنید خاطرات کودکی خود را به یاد بیاورید.
رهاشدگی گروه اول به نحوی است که به تنهایی نمیتوانند از پس بسیاری از کارهای خود بر بیایند. این گروه اعتقاد دارند که اگر همسر، دوست یا والدین آنها، ایشان را ترک کنند، از هم خواهند پاشید.
اما گروه دوم بر خلاف گروه اول از پس خود بر می آیند و بعضا انسانها بسیار مستقلی هم هستند. اما آنها بیشتر از لحاظ عاطفی وابسته هستند و با هرگونه احساس رهاشدگی، به شدت درگیر هستند.
صحنه های زیادی در کودکی زمینه ساز شکل گیری این تله بوده اند. مثلا زمانیکه پدر و مادر در توجه به نیازهای کودک کوتاهی کرده باشند. ممکن است دفعات مکرر وجود داشته باشد که در آن کودک تنها مانده یا برای مدتهای طولانی کسی به او توجه نکرده است.
یا شرایطی که در آن به کودک اجازه داده نشده دست به وسیله ای جدید بزند و یا خودش تجربه جدیدی را داشته باشد. همواره همه چیز برای او فراهم بوده است و اکثر مشکلات او را برایش حل کرده اند.
یا در دوران کودکی جدایی والدین یا مرگ آنها را تجربه کرده است.
حال با این تفاسیر باید ببینیم آیا واقعا درگیر این تله هستیم یا نه ؟!
آیا شما گرفتار تله رهاشدگی هستید؟
افراد زیادی به تله رهاشدگی گرفتار هستند. و این در حالیست که خودشان هم نمیدانند.
برای اینکه بدانید آیا واقعا درگیر تله رهاشدگی هستید یا نه برای شما یک آزمون استاندارد فراهم کرده ام. این تست در کتاب معروف Reinventing Your Life اثر Jeffrey Young آمده است. به شما پیشنهاد میکنم همین الان در تست تله رهاشدگی شرکت کنید تا وضعیت خود را بررسی کنید.
تاکنون بیش از 2500 نفر در این تست شرکت کرده اند و این تعداد دائما در حال افزایش است.
نتیجه این تست با تقریب خوبی شما را از وجود یا عدم وجود تله رهاشدگی آگاه میکند.
ما معمولا با تله ها چه میکنیم؟
ما معمولا سه روش شناخته شده برای مقابله با همه تله ها داریم. وقتی که یک تله در ذهن ما فعال میشود، معمولا یک سری واکنش های احساسی پیاپی را به همراه دارد و باعث میشود ما همان چیزی را تجربه کنیم که در کودکی دیده ایم. همان احساس، همان دردها، همان واکنشها و …
ممکن است به همان اندازه وحشت زده شویم! یا همانقدر ناراحت و پریشان شویم. یا حتی گریه کنیم! اینها تاییدکننده این موضوع هستند که تله ها در درون شخص وجود دارد و در موقعیت های مشابه فعال میشود.
خب حالا که فعال شد، چه اتفاقی می افتد؟
در این حالت شخص معمولا سه واکنش زیر را نشان میدهد (یکی از این سه را به عنوان ترجیح خود انتخاب میکند):
- تسلیم: فرد خود را تسلیم شرایط و تله میبیند.
- فرار (انکار): شخص مورد نظر از تله فرار میکند. یعنی سعی میکند ابتلای خود به این تله را انکار کند.
- حمله (جبران افراطی): در این مورد شخص سعی میکند به طور افراطی خود را بی نیاز، مقتدر و عکس آنچیزی که در تله اشاره شده است، نشان دهد.
که البته هر یک از این سه برخورد نامناسب و آسیب زننده هستند و باید اصلاح شوند. در ادامه بیشتر در مورد این روشها صحبت میکنیم.
روش درمان تله رهاشدگی
درمان تله رهاشدگی همانند دیگر تله ها کاری زمانبر است و مستلزم تلاش پیگیر و انجام تمرین میباشد. ما در اینجا به چندین مورد اشاره میکنیم که به بهتر شدن این تله کمک میکند.
بیان افکار و احساسات کلید حل بسیاری از مشکلات ما است. بیان صحیح از جمله مواردی است که بهبود تله های زندگی کمک شایانی میکند. من پیشنهاد میکنم که مقاله زیر را حتما بخوانید تا به خودابرازی بهتری دست پیدا کنید.
گام اول: بپذیرید که درگیر تله رهاشدگی هستید
پذیرش، کلید رشد است. شما نمیتوانید روی بهبود چیزی که نمیشناسید و ازش آگاه نیستید، کار کنید. در قدم بعد میتوانید بر روی چرایی و چگونگی به وجود آمدن آن نیز فکر کنید. فکر کردن در مورد و منشا پیدایش این مشکل میتواند شما را اذیت کرده و برای شما چالش برانگیز باشد. دلیل آن اینست که باید خاطراتی را از کودکی مرور کنید که شاید زیاد هم خوشایند نباشد. ولی بسیار کلیدی و سازنده است.
گام دوم: به هیچوجه تکذیبش نکنید
تکذیب باعث حادتر شدن داستان میشود. تکذیب باعث میشود که به خودتان بیشتر صدمه بزنید.
گام سوم: علایم رو بشناسید
فکر میکنید شما درگیر تله رهاشدگی نیستید؟
احساس رهاشدگی خودش را به طرق مختلف نشان میدهد. احساس عدم امنیت، حسادت، احساس نیاز همیشگی به چیزی یا کسی، چسبیدن به دیگری همگی میتوانند از نشانه های ترس از رهاشدگی باشند. این افراد معمولا درگیر رابطه ای میشوند که طرف مقابل حضور کمی دارد و یا به رابطه متعهد و پایبند نیست.
طرز تفکر بدین صورت است: (اگر یک رابطه ی واقعی در میان نباشد در آنصورت کسی نمیتواند شما رو ترک کند)
علامت دیگر به اینصورتست که: اگر شما در وفاداری کامل به رابطه باشید، شما اولین کسی هستید که ترک میشوید!
گام چهارم: راهکار مقابله به مشکلاتی که پیش می آید
مهم است که وانمود نکنید رهاشدگی به شما صدمه ای نزده است. به وقتش اینکار رو کرده است! درست و حسابی هم اینکار رو کرده است. اما نباید خودت رو سرزنش کنی. تو مسئول این رهاشدن نیستی. نباید عزت نفست را از دست بدهی. غمگین نشو.
پس چه کنم؟ فقط ببینش، ازش آگاه شو، میتوانی کمی ناراحت بشی (شایدم عزاداری کنی) سپس رهایش کن برود!
مشکل رو آزادش بگذار که رها شود. به هیچ وجه با آن درگیر نشو.
اینو از یاد نبر: تو با حادثه یکی نیستی!
گام پنجم: ازچشمان بزرگترها نگاه کن
از دید یک کودک، مادر یا پدر با من رفتاری داشته است که مطابق میل من نبوده و احساس امنیت نکردم. ناراحت شدم. اما..
آنها هم خودشان درگیر دست و پنجه نرم کردن با یک رابطه عاطفی بودند. و البته مشکلات خودشان را داشتند. ولی من پدر و مادری رو میدیدم که زیاد با هم دعوا میکرند! الان که بزرگ شدم، میتوانم دنیا رو از دید بزرگترها ببینیم و حتی از والدین کمک بگیرم تا بهتر بتوانم درکشان کنم و پروسه خود-درمانی خودم رو بهتر پیش ببرم. به عبارتی از این طریق به خود-درمان شدنِ خودم کمک میکنم.
گام ششم: بپذیر که انسانها می آیند و میروند
زندگی مجموعه ای از درود و بدرود هاست. البته بیانش سخت است اما جزیی از زندگی ست.
هرچه بهتر با تغییرات کنار بیایی، و بهتر هضمش کنی، به درمانت کمک میکند. و بالعکس!
گام هفتم: گاهی منشا این مشکل به خاطر کودکی ما نیست، بلکه تجربیات بزرگسالی ما آن را میسازد. که البته کمابیش مسائل بالا در موردش صدق میکند. ولی بحث مفصلی رو طلب میکند.
سخن پایانی: عزت نفست را بالا ببر
وقتی تو به راستی ارزش های خودت را ببینی و تحسینشون کنی، احساس قدرت میکنی.
- از خودت واکنش اتوماتیک نشان نمیدهی
- رفتارهایی از روی عصبانیت و بدون کنترل نشان نمیدهی
- با خودت و درونت به صلح بیشتری میرسی
عزت نفس بالا به این معنی نیست که کسی در زندگیت نمی آید و نمیرود. بلکه معنیش اینست که تو از رفتن دیگران آسیب خیلی کمتری میبینی.
توجه کنید: این که دیگران ما را ترک میکنند هیچ ربطی به آنها یا به احساسی که من نسبت به آنها دارم، ندارد. همه این مشکلات به خاطر کمبود علاقه من به خودم است! یعنی من خودم را به اندازه کافی دوست ندارم و عاشق خودم نیستم.
