دوشنبه اندوهگین چیست؟

سومین دوشنبۀ ژانویه در تقویمِ غیررسمی کشور‌های اروپایی روز «دوشنبه اندوهگین» نام گرفته است و شایع است که این روز، افسرده‌کننده‌ترین روزِ سال است. اما چرا؟

علم تأیید نمی‌کند که یک روز از سال از سایر روز‌های آن افسرده‌کننده‌تر است، اما دوشنبه اندوهگین در واقع یک شگرد تبلیغاتی است که متأسفانه توانسته جای خود را در فرهنگ مدرن باز کند. از زمانی که دوشنبه اندوهگین معرفی شد، وبلاگ‌نویس‌ها، شرکت‌های خدماتی و بهداشتی و همینطور شبکه‌های اجتماعی شروع به معرفی محصولات و ارائه نکته‌هایی کردند تا مردم با توسل به آن‌ها بتوانند از شدتِ اندوهگینی این روز بکاهند.

خاستگاه این افسانه چیست؟

دوشنبه اندوهگین با یک خبر آغاز شد.
در سال ۲۰۰۵، یک کانالِ تلویزیونیِ انگلیسی به نام «اسکای تراول» که دیگر وجود خارجی ندارد، به روزنامه‌نگاران اعلامیه‌ای هیجان‌انگیز ارسال کرد که ادعا می‌کرد به کمک روان‌شناسان توانسته‌اند اندوهبارترین روز سال را محاسبه کنند.

آن‌ها ظاهراً این کار را با کمکِ یک فرمول پیچیده که توسط روان‌شناسِ انگلیسی دکتر کلیف آرنال، ارائه شده بود، انجام داده بودند. آب‌و‌هوا یکی از متغیر‌هایی بود که برای اندازه‌گیریِ پایین‌ترین خلق افراد در نظر گرفته شده بود.

هدف از این فرمول محاسبه و تحلیلِ زمانی بود که افراد برای تعطیلات اقدام می‌کنند، زیرا فرض گرفته بود که مردم وقتی بیشترین حد از افسردگی و خلق پایین را تجربه می‌کنند، اقدام به برنامه‌ریزی برای تعطیلات، خرید بلیت، رزور هتل و مسائل مرتبط با آن می‌کنند.

درواقع از آرنال خواسته شده بود بهترین روز برای سفر را تعیین کند و این باعث شد او فکر کند چرا مردم باید بخواهند به تعطیلات بروند؛ و به این ترتیب ایده محاسبه اندوهگین‌ترین روز سال متولد شد.

دکتر راوی‌شاه، روان‌شناس در مرکز پزشکیِ اروینگ در دانشگاه کلمبیا می‌گوید «افراد بطور کلی در روز‌های زمستانی غم و اندوه بیشتری را تجربه می‌کنند و ماه ژانویه نیز از این قاعده مستثنی نیست. برای همین من فکر می‌کنم پرسش از اینکه چه چیزی باعث می‌شود زمستان تا این حد بر خلق افراد اثر بگذارد، پرسش بسیار مهمتری است تا اینکه پرسیده شود چه روزی خلق افراد در پایین‌ترین سطح است.»

البته برخی معتقدند که نامگذاری سومین دوشنبه ژانویه به عنوانِ دوشنبه اندوهگین ریشه در ژاپن نیز دارد. در سال ۲۰۰۹، تحقیقی در ژاپن منتشر شد که نشان داد مردان در روز‌های دوشنبه بیشتر از روز‌های دیگر سال خودکشی می‌کنند. تحلیلی که برای آن ارائه شد این بود که، چون روز‌های دوشنبه، روز نخست کاری است، افراد استرس بیشتری احساس می‌کنند؛ بنابراین سختی‌های شغلی و مشکلات اقتصادی به عنوان علل این پدیده معرفی شدند.

دوشنبه اندوهگین علمی نیست

فرمولِ آرنال در ظاهر بسیار علمی است: [W+ (D-d)]xTQ/MxNA. اما اگر نگاهی دقیق‌تر به آن بیندازیم، متوجه می‌شویم متغیر‌هایی که در این فرمول اندازه‌گیری می‌شوند بسیار شخصی و به زبانِ ساده غیرعلمی هستند. بطور مثال، دبلیو در این فرمول نماینده آب‌و‌هوا است. دیِ بزرگ نماینده بدهکاریِ مالی و دیِ کوچک نماینده حقوق ماهیانه است. تیِ بزرگ نماینده مدت زمانی است که از کریسمس گذشته و کیو مدت زمانی است که فرد از اجرایی کردنِ قطعنامه‌های سال نو (قول و قرار‌هایی که در شروع سال برای خودمان می‌گذاریم) دست برداشته است.

هیچ‌کدام از متغیر‌هایی که آرنال در این فرمول گنجانده را نمی‌توان با واحدِ یکسان اندازه‌گیری یا با هم مقایسه کرد. این فرمول قابلیتِ ارزیابی یا اعتبارسنجی ندارد. برای مثال، هیچ راهی برای اندازه‌گیری میانگینِ مدت زمانی که افراد از اعتقاد به قطعنامه‌های سال نوی خود دست کشیده‌اند، وجود ندارد. در ضمن، آب و هوای ماه ژانویه در ایالت‌ها، کشور‌ها و قاره‌های مختلف متفاوت است. خلاصه‌اش کنیم: این فرمول علمی نیست.